Badania literaturowe ukazują różne ujęcia problematyki systemu wartości człowieka. Każdy z nas ma odmienne cele i oczekiwania. Dlatego też wiele osób posiada inny system wartości. Jednak wśród różnych definicji, z jakimi spotykamy się analizując dostępną literaturę wskazać możemy na pewne wspólne cechy norm oraz wartości obowiązujących w społeczeństwie. Kluczową rolę w kształtowaniu systemu wartości odgrywa nasza inteligencja emocjonalna, otoczenie społeczne i wewnętrzna motywacja. System wartości oznacza uporządkowane potrzeby, cele aktywności, zasady zachowania oraz wartości osobiste i społeczne, jakimi człowiek kieruje się w życiu.[1] W ujęciu tradycyjnym wartości społeczne są podporządkowane obowiązującym układom oraz ukształtowanym normom społecznym. Określają wybrane pozycje społeczne. Normy i wartości określają więc wykonywanie ściśle określały utrwalone w tradycji zwyczaje i obyczaje oraz istniejące prawo. Ważnym układem odniesienia, regulacji i oceny postępowania jednostek był system wartości, silnie utrwalony w społeczeństwie, wyznaczający reguły postępowania oraz zasady oceny faktów i zdarzeń społecznych. W demokratycznym społeczeństwie wolność jest jedną z najważniejszych wartości. Oznacza to, że społeczeństwo nie narzuca jednostce wartości, akceptuje jej wybory, o ile nie wykraczają one poza ramy zapewniające bezpieczeństwo i wolność innych ludzi. W efekcie jednostki i grupy społeczne konstruują swe tożsamości poruszając się, dokonując wyborów na swoistej giełdzie wartości, ponosząc oczywiście wcześniej lub później koszty i skutki trafnych lub nietrafionych decyzji.[2]
System wartości człowieka wynika często z pewnych oczekiwań oraz motywacji. W gospodarce rynkowej praca ma wartość podstawową, co sprawia, że motywacja do niej nabiera nowego wymiaru. Stąd też wynika nowe podejście do analizy i stymulacji procesu motywowania - podejście systemowe, w którym dostrzega się wielowymiarowość i dynamiczny charakter zachowań ludzi w organizacji[3]. Motywowanie jest całościową reakcją jednostki na sytuację pracy, wykonywane zadania i skutki pracy, które są zmienne w czasie i przestrzeni oraz podlegają subiektywnemu osądowi i wartościowaniu. W rozumieniu zarządzania zasobami ludzkimi motywowanie jest to działanie, które przede wszystkim ma na celu wzmocnienie u pracowników poczucia lojalności wobec organizacji do której przynależą, zwiększenia chęci bycia jej członkiem i podniesienia efektywności pracy. Motywacja pracowników jest bez wątpienia jedną z najważniejszych spraw, z którymi styka się menedżer podczas swojej pracy. Potrzeby pracowników, ich zaspokojenie, a także ogólna z tego powodu satysfakcja w miejscu pracy powinny być głównymi motywami pracy współczesnego pracodawcy. Tworzą jednak pewien system wartości w życiu zawodowym człowieka. Jeden z polskich autorytetów naukowych zajmujących się zarządzaniem Reykowski uważa, że motywacja to proces psychicznej regulacji, dzięki któremu formułują się dążenia, przez które rozumieć należy tendencje do podejmowania czynności ukierunkowanych na określony cel[4]. Uważa on, że należy w taki sposób kierować czynnościami człowieka aby w efekcie przyniosły one zamierzony skutek. Dla Stonera, Freemana i Gilberta motywacja to psychologiczny stan przyczyniający się do stopnia, w jakim człowiek się w coś angażuje, obejmuje ona czynniki, które powodują, wytyczają i podtrzymują zachowanie ludzkie zmierzające w określonym kierunku.[5]
Człowiek posiada pewien określony typ potrzeb i oczekiwać składający się na jego własny system norm i wartości. Ludzie podejmują działania prowadzące do osiągnięcia tych celów. Tacy ludzie mogą motywować się samodzielnie i jeśli tylko oznacza to poruszanie się we właściwym kierunku i spełnianie stawianych im oczekiwań, jest to najlepsza forma motywacji. Jednak większość z nas w mniejszym lub większym stopniu potrzebuje motywowania z zewnątrz. Organizacja jako całość może stworzyć warunki, w których, dzięki bodźcom - wynagradzaniu, możliwościom uczenia się i rozwoju - osiągać można wysokie poziomy motywacji. Jednak menedżerowie, wykorzystując własne umiejętności motywacyjne, wciąż powinni przekonywać ludzi, by czynili wszystko, co w ich mocy, korzystając przy tym z procesów motywacyjnych, jakie daje im do dyspozycji organizacja. By mogli to zrobić, muszą najpierw zrozumieć proces motywacji - poznać zasady jego działania, a także różne typy motywacji
[1] Cieciuch J. Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości Liberilibri Warszawa 2013 s.45
[2] Melosik Z., T. Szkudlarek, Kultura, tożsamość i edukacja, Kraków 2019 s.76
[3] J.Penc., Motywowanie w zarządzaniu, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Warszawa 2017 s.65
[4] J.Reykowski . „Teoria motywacji z zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019., s.113
[5] J.Stoner., Freeman R., Gilbert D., Kierowanie, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2017., s.426